कुठे गायब झाली शोध पत्रकारिता : सरन्यायाधीश
देशाचे सरन्यायाधीश एनव्ही रमना यांनी एका पुस्तक प्रकाशन कार्यक्रमात असे म्हटले आहे की भारतीय माध्यमांमध्ये शोध पत्रकारिता लोप पावत आहे. कार्यक्रमादरम्यान सरन्यायाधीश रमना म्हणाले की, पूर्वीच्या वर्तमानपत्रांचा वापर घोटाळे उघड करून समाजात खळबळ माजवण्यासाठी केला जात होता आणि आजकाल अशा स्फोटक बातम्या क्वचितच वाचायला मिळतात .
सरन्यायाधीश रमणा म्हणाले की, शोध पत्रकारिता ही संकल्पना दुर्दैवाने मीडियाच्या लँडस्केपमधून लोप पावत आहे. निदान भारतीय दृष्टीकोनातून तरी हे खरे आहे ते म्हणाले की, जेव्हा आम्ही मोठे होतो तेव्हा घोटाळे उघड करण्यासाठी आम्ही वर्तमानपत्र वाचायला खूप उत्सुक असायचो. त्या काळात वृत्तपत्रांनी आम्हाला कधीही निराश केले नाही. भूतकाळात आपण मोठ्या घोटाळ्यांचे गंभीर परिणाम पाहिले आहेत आणि गैरवर्तणुकीवरील वृत्तपत्रांच्या बातम्यांमुळे निर्माण झालेल्या गोंधळाचे सुध्दा .व्यक्ती आणि संस्थांचे सामूहिक अपयश प्रसारमाध्यमांद्वारे समोर आणण्याची गरज आहे, असे सरन्यायाधीश म्हणाले. माध्यमांनी लोकांना यंत्रणेतील त्रुटींची जाणीव करून देण्याची गरज असल्याचे ते म्हणाले.
सरन्यायाधीश म्हणाले की, शोध पत्रकारिता ही संकल्पना माध्यमांच्या कॅनव्हासमधून लोप पावत आहे. निदान भारताच्या संदर्भात हे खरे आहे. आम्ही मोठे झाल्यावर मोठमोठे घोटाळे उघड करणाऱ्या वृत्तपत्रांची आतुरतेने वाट पहायचो. वृत्तपत्रांनी आम्हाला कधीही निराश केले नाही. भूतकाळात आपण घोटाळे आणि गैरव्यवहारांबद्दल वृत्तपत्रीय अहवाल पाहिले आहेत ज्यांचे गंभीर परिणाम झाले आहेत. एक-दोन सोडले तर अलिकडच्या वर्षांत एवढ्या मोठेपणाची एकही बातम्या वाचल्याचे मला आठवत नाही.
ज्येष्ठ पत्रकार सुधाकर रेड्डी उदुमुला यांनी लिहिलेल्या ‘ब्लड सँडर्स: द ग्रेट फॉरेस्ट हीस्ट’ या पुस्तकाच्या प्रकाशन समारंभात सरन्यायाधीश बोलत होते. आपल्या भाषणात त्यांनी महात्मा गांधींचे एक कोट शेअर केले ज्यात ते म्हणाले की वस्तुस्थितीचा अभ्यास करण्यासाठी वर्तमानपत्रे वाचली पाहिजेत. त्यांना स्वतंत्र विचार करण्याची सवय मोडू देऊ नये. सरन्यायाधीश म्हणाले की, मी आशा करतो की मीडिया गांधीजींच्या या शब्दांचे आत्मपरीक्षण करेल .
सरन्यायाधीश म्हणाले की, या पुस्तकाने आंध्र प्रदेशातील चित्तूर, नेल्लोर, प्रकाशम, कडप्पा आणि कुरनूल जिल्ह्यांमध्ये पसरलेल्या नाजूक परिसंस्थेत काय चूक झाली आहे याची माहिती दिली आहे. काही दशकांपूर्वीपर्यंत या वस्तीत रेड सँडर्सची भरभराट होती. आता तो नामशेष होण्याचा धोका आहे. रमणा म्हणाले की, सुधाकर रेड्डी यांनी रेड सँडर्स आणि शेषाचलम वन परिसंस्थेच्या संवर्धन आणि संरक्षणासाठी काही चांगल्या सूचना दिल्या आहेत. यामध्ये रेड सँडर्सची लागवड, कापणी आणि व्यापारासाठी अनुकूल वातावरण तयार करणे समाविष्ट आहे. सरन्यायाधीशांनी असेही सुचवले की संवर्धनात स्थानिक लोकांना सहभागी करून घेतल्यास खूप फरक पडू शकतो.
माध्यमांनी व्यक्ती आणि संस्थांचे अपयश दाखवावे, असे सरन्यायाधीश म्हणाले. माध्यमांनी लोकांना व्यवस्थेतील त्रुटींची जाणीव करून देण्याची गरज आहे. गेल्या काही दिवसांत विरोधी पक्ष आणि विविध संघटनांनी भारतीय मीडियावर गंभीर आरोप केले आहेत. केंद्र सरकारच्या इशाऱ्यावर काम करत असल्याचा आणि सरकारच्या अपयशाच्या बातम्या दाखवण्यापासून परावृत्त केल्याचा आरोप भारतीय प्रसारमाध्यमांकडून करण्यात येत आहे. माध्यमांवरही राजकीय व्यक्तींची प्रतिमा निर्माण करण्याचा प्रयत्न केल्याचा आरोप होत आहे. अशा परिस्थितीत सरन्यायाधीशांची ही टिप्पणी अत्यंत महत्त्वाची आहे.
माननीय सरन्यायाधीश, आणि सर्व लोकांना माहिती आहे का की मीडिया भांडवलदार आणि सरकार कॉर्पोरेट्सच्या ताब्यात आहे. शोध पत्रकारिता करणाऱ्या पत्रकाराला लगेच नोकरीवरून काढून टाकले जाते. बहुतेक मालक संपादक आहेत. पत्रकारांना मालकांच्या सूचनांचे पालन करावे लागते, त्यामुळे स्फोटक बातम्या कुठून आणि कशा प्रसिद्ध होणार? त्या तर नामशेष झाल्या आहेत
विकास परसराम मेश्राम
vikasmeshram04@gmail.com
