श्रीमंत-गरिब यांच्या मध्ये दरी वाढत आहे
श्रीमंत-गरिब यांच्या मध्ये दरी वाढत आहे
गरिबी निर्मूलनासाठी काम करणाऱ्या ऑक्सफॅम इंटरनॅशनल या संस्थेच्या वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या बैठकीपूर्वी आलेल्या सर्व्हायव्हल ऑफ द रिचेस्ट: द इंडिया स्टोरी या अहवालात अनेक धक्कादायक खुलासे करण्यात आले आहेत.
जगभरात श्रीमंत आणि गरीब यांच्यातील दरी सातत्याने वाढत आहे, जी कोरोनाच्या काळात अधिक वेगाने वाढली आहे. या वाढत्या दरीबाबत संपूर्ण जगात एक नवी चर्चा सुरू झाली आहे. गरिबी निर्मूलनासाठी काम करणाऱ्या ऑक्सफॅम इंटरनॅशनल या संस्थेच्या वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या बैठकीपूर्वी आलेल्या सर्व्हायव्हल ऑफ द रिचेस्ट: द इंडिया स्टोरी या अहवालात अनेक धक्कादायक खुलासे करण्यात आले आहेत. या अहवालानुसार, भारतातील 21 सर्वात श्रीमंत अब्जाधीशांकडे सध्या देशातील 70 कोटी लोकांपेक्षा जास्त संपत्ती आहे आणि 2021 मध्ये देशातील केवळ 5 टक्के लोकांकडे भारताच्या एकूण संपत्तीपैकी 62 टक्के संपत्ती होती. देशाच्या संपत्तीपैकी केवळ तीन टक्के संपत्ती सामान्य भारतीयांच्या ताब्यात राहिली. आँक्सफँम अहवालानुसार, 2020 मध्ये भारतातील अब्जाधीशांची संख्या 102 होती, जी 2022 मध्ये 166 वर पोहोचली आहे. गेल्या वर्षी नोव्हेंबरपर्यंत भारतीय अब्जाधीशांच्या संपत्तीत 121 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. एकीकडे लोक, तरुण वर्ग नोकऱ्यांशी संबंधित समस्यांना तोंड देत असतांना कोरोना महामारीच्या काळात संसाधने उभारण्याची सर्वसामान्यांची तळमळ असताना, त्याच काळात भारतातील अब्जाधीशांच्या संपत्तीतही दररोज 3608 कोटी रुपयांची वाढ झाली.
ऑक्सफॅमच्या या अहवालात गेल्या दहा वर्षांत देशात निर्माण झालेल्या संपत्तीच्या असमान वाटपाचा मुद्दा उपस्थित करत, 2012 ते 2021 या कालावधीत भारतात अस्तित्वात आलेल्या संपत्तीपैकी 40 टक्के संपत्ती श्रीमंताकडे गेल्याचे म्हटले आहे. सर्वात गरीब लोकाकडे एक टक्का लोकांकडे गेले, तर केवळ तीन टक्के संपत्ती 50 टक्के लोकांच्या हातात आली आहे असे म्हटले आहे अहवालानुसार, भारतातील 100 सर्वात श्रीमंत लोकांची संपत्ती 54.12 लाख कोटी रुपयांच्या पुढे गेली आहे, जे 18 महिन्यांसाठी देशाचे संपूर्ण बजेट चालवू शकतात. यामुळेच सरकारला सल्ला देण्यात आला आहे की भारतीय अब्जाधीशांच्या एकूण संपत्तीवर फक्त 2% कर लावला तर कुपोषित बालकांच्या पुढील तीन वर्षांच्या सर्व गरजा सहज भागवता येतील. 1980 च्या दशकाच्या सुरुवातीस, सर्वात श्रीमंत 1 टक्के लोक देशाच्या एकूण उत्पन्नाच्या केवळ 6 टक्के उत्पन्नावर नियंत्रण ठेवत होते, परंतु गेल्या काही वर्षांमध्ये हे सातत्याने वाढले आहे आणि वेगाने वाढणाऱ्या आर्थिक असमानतेमुळे ती आणखीनच बिकट झाली आहे.
तसे, गेल्या काही वर्षांपासून देशाची अर्धी संपत्ती देशातील काही श्रीमंत लोकांच्या तिजोरीत बंद आहे आणि गरीब-श्रीमंत यांच्यातील दरी वाढत असल्याचे तथ्य सातत्याने समोर येत असून परिस्थिती अधिक गहन होत चालली आहे, पण वाढत्या आर्थिक विषमतेची परिस्थिती आता आणखीनच बिकट आहे.आणि ही केवळ भारताचीच नाही तर संपूर्ण जगाची समस्या आहे. कटु सत्य हे आहे की महामारीच्या काळात श्रीमंत अधिक श्रीमंत झाले आहेत, तर गरीब आणि मध्यमवर्गाची स्थिती बिकट झाली आहे आणि आर्थिक विषमता चिंताजनक पातळीवर गेली आहे. ऑक्सफॅमच्या अहवालात पूर्वी असे म्हटले आहे की महामारी दरम्यान श्रीमंत लोक आरामदायी जीवनाचा आनंद घेत होते तर आरोग्य कर्मचारी, दुकानातील कामगार आणि विक्रेते अत्यावश्यक पेमेंट करू शकत नव्हते आणि या परिस्थितीतून बाहेर पडण्यासाठी काही वर्षे लागू आँक्सफम च्या , अहवालात अधोरेखित करण्यात आले आहे की एका अन्यायकारक आर्थिक व्यवस्थेने सर्वात मोठ्या आर्थिक संकटाच्या वेळी जगातील सर्वात श्रीमंत लोकांसाठी प्रचंड संपत्ती कशी निर्माण केली आहे, तर लाखो लोक अत्यंत संकटात आहेत. ऑक्सफॅमच्या गेल्या वर्षीच्या अहवालात असेही म्हटले होते की, जर कोरोनाचे बळी बरे झाले असते तर देशातील आर्थिक विषमतेची परिस्थिती इतकी वाईट नसती. यापूर्वी, रेफ्युजी इंटरनॅशनलच्या अहवालात असेही समोर आले होते की, कोरोना महामारीने जगभरात अशा 160 दशलक्षाहून अधिक लोकांचा अधिवास हिरावून घेतला, ज्यांनी उपासमार, बेरोजगारी आणि दहशतवादामुळे आपली घरे किंवा देश सोडून इतर ठिकाणी स्थायिक केले होते. अहवालानुसार, कोरोना महामारीमुळे सामाजिक विषमता आणखी वाढत आहे. युनायटेड नेशन्स आणि डेन्व्हर युनिव्हर्सिटीच्या अभ्यासात असेही म्हटले आहे की महामारीच्या दीर्घकालीन परिणामांमुळे 2030 पर्यंत आणखी 207 दशलक्ष लोक अत्यंत गरिबीच्या दिशेने जाऊ शकतात आणि असे झाल्यास, अत्यंत गरीब लोकांची संख्या. जगभरात एक अब्ज पार करेल जागतिक अन्न कार्यक्रमाच्या अंदाजानुसार, जगभरात 820 दशलक्षाहून अधिक लोक दररोज रात्री उपाशी झोपतात आणि आणखी यात 130 दशलक्ष लोकांची भर पडू शकतो असे सेंटर फॉर सायन्स अँड एन्व्हायर्नमेंट (CSE) च्या स्टेट ऑफ इंडियाज एन्व्हायर्नमेंट इन फिगर्स 2020 च्या अहवालात म्हटले आहे की कोरोनामुळे 22 वर्षांत प्रथमच जागतिक गरिबी दर वाढेल आणि भारताच्या गरीब लोकसंख्येमध्ये आणखी 12 दशलक्ष लोक जोडले जातील आणि हे प्रमाण जागतिक स्तरावर मोठे असले अशा इशारा या अहवालात देण्यात आला आहे
विकास परसराम मेश्राम
vikasmeshram04@gmail.com