अभिव्यक्त स्वातंत्र्याचा यथोचित गौरव…
2021 च्या नोबेल पारितोषिकांच्या विजेत्यांची निवड अत्यंत अप्रत्याशित असल्याचे मानले जाते. लोकशाही आणि शाश्वत शांततेसाठी आवश्यक अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यासाठी यावेळचे शांततेचे नोबेल पारितोषिक संयुक्तपणे दोन पत्रकारांना दिले जाईल, ज्यात एक महिला आहे, फिलिपिन्सच्या 56 वर्षीय मारिया रिसा आणि रशियाच्या दिमित्री ए मुराटोव्ह यांना नोबेल शांतता पुरस्कार समितीने नॉर्वेची राजधानी ओस्लो येथे विजेते घोषित केले तेव्हा जगभरात आणि विशेषत: भारतातील गोदी प्रसार माध्यम चकित झाली आहेत
तसेच यावर्षी साहित्यातील नोबेल पारितोषिक आफ्रिकन खंडातील टांझानियाच्या अब्दुलराजाक गुर्नाह यांना त्यांच्या 1994 च्या कादंबरी ‘पॅराडाईज’ साठी भ्रष्टाचाराच्या व निर्वासितांच्या समस्या वर आहे त्याचे दूःख गुर्नाह यांनी मांडले आहे.
मारिया रिसाला तिच्या धाडसी पत्रकारितेसाठी फिलिपिन्सचे राष्ट्राध्यक्ष रॉड्रिगो दुतेर्ते यांच्या रोषाचा सामना करावा लागला आहे. नोबेल पारितोषिकांच्या 126 वर्षांच्या इतिहासात त्या 18 व्या महिला विजेत्या आहेत. 1986 मध्ये ग्रॅज्युएशन पूर्ण केल्यानंतर त्यांनी अमेरिकन मीडिया केबल न्यूज नेटवर्क (सीएनएन) साठी पत्रकारीता केली. दिमित्री मुराटोव्ह यांना रशियाचे नवीन हुकूमशहा व्लादिमीर पुतीन यांच्याकडून दडपशाहीचा सामना करावा लागला आहे. या दडपशाहीमध्ये आतापर्यंत त्याच्या वृत्तपत्राचे सहा पत्रकार मारले गेले आहेत.
या दोन्ही पत्रकारांनी फिलिपिन्स आणि रशियामध्ये अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या व्यापक लढाईला पाठिंबा देण्यामध्ये अदम्य धैर्य दाखवले आहे हे नोबेल निवड समितीने म्हटले आहे . फिलिपाईन्समध्ये सत्तेचा गैरवापर, वाढती हिंसा आणि हुकूमशाही उघड करण्यासाठी मारियाने कोणतीही कसर सोडली नाही. तिने जानेवारी 2012 मध्ये रॅपलरची स्थापना केली, ती एक डिजिटल मीडिया कंपनी आहे ज्याचे ती नेतृत्व करत आहे. रॅपलरची सरासरी मासिक दर्शकसंख्या 40 दशलक्ष असल्याचे सांगितले जाते.
मुराटोव्ह यांनी रशियात अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यासाठी काम केले आहे, ते 1993 मध्ये स्थापन झालेल्या स्वतंत्र वृत्तपत्र नोवाया गाझेटाचे संस्थापक आणि 1995 पासून त्याचे मुख्य संपादक आहेत. ज्यांनी या वृत्तपत्रात गुंतवणूक केली आहे त्यांच्यामध्ये तत्कालीन सोव्हिएत युनियनचे शेवटचे शासक आणि शांततेचे नोबेल पारितोषिक विजेते मिखाईल गोर्बाचेव्ह आहेत.
रशियाच्या चेचन्या प्रांतात बंडखोरांविरोधातील लष्करी युद्धाचे वृत्तांकन केल्याबद्दल पुतिनच्या हुकूमशाहीखाली मारल्या गेलेल्या सहा पत्रकारांमध्ये एना पोलिटकोव्स्कायाचा समावेश होता. 7 ऑक्टोबर 2006 रोजी मॉस्को येथील तिच्या घराच्या लिफ्टमध्ये तिची गोळ्या घालून हत्या करण्यात आली ज्याप्रमाणे गौरी लंकेश ज्या महिला पत्रकार होत्या मोदी सरकारवर टीका करत होत्या, त्यांची कर्नाटकातील त्याच्या घरात गोळ्या झाडून हत्या करण्यात आली.
नोबेल शांतता पुरस्काराच्या इतिहासात, या वर्षी सर्वाधिक 329 नामांकन प्राप्त झाले, ज्यात बेलारूसच्या युरोपियन देशातून स्व-निर्वासित विरोधी महिला नेत्या स्वेतलाना तिखोंस्काया यांचा समावेश आहे.
अब्दुर्झाक गुर्णा
टांझानियाच्या झांझीबार येथे जन्मलेले अब्दुलराजाक गुरनाह वयाच्या 18 व्या वर्षी लंडनला शिकण्यासाठी गेले. केंट विद्यापीठात इंग्रजी साहित्याचे प्राध्यापक म्हणून निवृत्त झाल्यानंतर ते ब्रिटनमध्ये स्थायिक झाले. त्याची मातृभाषा स्वाहिली आहे. पण बहुतेक लिखाण इंग्रजीत केले जाते.
विकास परसराम मेश्राम
vikasmeshram04@gmail.com
