ब्राझीलमध्ये लोकशाहीवर हल्ला..
ब्राझीलचे उजवे नेते माजी राष्ट्राध्यक्ष जैर बोल्सोनारो यांच्या समर्थकांना देशातील सत्ताबदल पचवता आलेला नाही. परिणामी, ज्येष्ठ डावे नेते लुईझ इनासिओ लुला दा सिल्वा यांचा एकोणचाळीसवे अध्यक्ष म्हणून शपथ घेतल्याच्या अवघ्या एका आठवड्यानंतर, देशाची राजधानी ब्रासिलियाच्या रस्त्यावर उग्र निदर्शने झाली. आंदोलक संसद, सर्वोच्च न्यायालय आणि राष्ट्रपती भवनात घुसले आणि तेथे प्रचंड तोडफोड केली आणि आणीबाणीची स्थिती निर्माण झाली असून परिस्थिती नियंत्रणात आणण्यासाठी सुरक्षा जवानांना बळाचा वापर करावा लागला आहे . तीनशेहून अधिक आंदोलकांना अटक करण्यात आली. या घटनेने दोन वर्षांपूर्वी ६ जानेवारी २०२१ अमेरिकेतील कॅपिटल हिलवरील संसद भवनावर झालेल्या हल्ल्याची आठवण करून दिली. अमेरिकेनंतर आता ब्राझीलमधील ही घटना लोकशाही कमकुवत करण्याचा मार्ग म्हणून घेऊ शकतो. अनेकतावादी तत्त्वे अंगीकारून राजकीय शक्ती आता जगाच्या सत्ताविरोधी जनादेशाला कशाप्रकारे आव्हान देत आहेत.
या धक्कादायक घटनेनंतर ब्राझीलचे राष्ट्राध्यक्ष लुला यांनी हे कृत्य लोकशाहीविरुद्ध असल्याचे म्हटले आहे. अशी परिस्थिती निर्माण करणाऱ्यांना शोधून त्यांना शिक्षा केली जाईल, असा कडक इशारा त्यांनी आंदोलकांना दिला. सुप्रीम कोर्टाचे न्यायाधीश अलेक्झांडर डी मोरेस यांनी सुरक्षेतील त्रुटींसाठी ब्राझिलियाचे गव्हर्नर इबानेस रोचा यांना जबाबदार धरल्याचीही माहिती मिळत आहे. कदाचित त्यांच्यावरही काही कारवाई केली जात आहे. या घटनेबद्दल तीव्र चिंता व्यक्त करत आपले पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही लुला प्रशासनाला पूर्ण पाठिंबा दर्शवला आहे. तर दुसरीकडे ब्राझीलमधील दंगलीचा निषेध करताना अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बिडेन यांच्यासह अनेक देशांच्या राष्ट्राध्यक्षांनी हा लोकशाहीचा अपमान आणि हल्ला असल्याचे म्हटले आहे. सध्या अमेरिकेच्या फ्लोरिडा राज्यात राहणारे ब्राझीलचे माजी राष्ट्रपती बोलसोनारो यांनीही या घडामोडींचा निषेध केला आहे. तिसऱ्यांदा देशाची सत्ता हाती घेणारे डावे नेते लुला यांचा मार्ग यावेळी सोपा नाही. शपथ घेतल्यानंतर अवघ्या आठवडाभरातच या घटनेला कठोरपणे सामोरे जाण्याचे आव्हान त्यांच्यासमोर उभे ठाकले आहे. वेळीच परिस्थितीवर नियंत्रण मिळवले नाही तर परिस्थिती आणखी स्फोटक बनू शकते. खरं तर, या घटनेमागे बोल्सोनारो समर्थकांचा आरोप आहे की माजी अध्यक्षांना सत्तेवरून दूर करण्याच्या उद्देशाने निवडणूक निकालांमध्ये हेराफेरी करण्यात आली आहे. अशा स्थितीत लुला यांना राष्ट्रपतीपदावरून हटवून देशात पुन्हा निवडणुका व्हाव्यात. लष्कराला यात मदत करू द्या. गतवर्षी ऑक्‍टोबरमध्‍ये झालेल्या निवडणुकीच्‍या वेळी बोलसोनारो यांनीच निवडणूक निकालांवर शंका व्यक्त केली होती.
निवडणुकीचे निकाल आल्यानंतर त्यांच्या लिबरल पक्षाने निवडणूक विभागाच्या न्यायालयात याचिका दाखल करून निकालाला आव्हान दिले. जी नंतर फेटाळण्यात आली. हे देखील लक्षात घेण्यासारखे आहे की बोलसोनारो लुला यांच्या शपथविधी समारंभाला अनुपस्थित राहिले. यावेळी, दोन टप्प्यातील अध्यक्षीय निवडणुकीत, लुला बोलसोनारो यांच्यावर थोड्या आघाडीने विजयी झाले. निवडणूक प्रचारादरम्यान देशात अनेक हिंसक घटनाही घडल्या. लुला यांच्यासमोर केवळ ताज्या घटनेशी संबंधित आव्हानच नाही तर कोरोनाच्या काळात देशाची ढासळलेली अर्थव्यवस्था पुन्हा रुळावर आणणे, वाढती बेरोजगारी, महागाई आणि उपासमारीला आळा घालणे आणि ढासळत्या वैद्यकीय व्यवस्थेत व्यापक सुधारणा करणे हे आव्हान आहे. कोरोना महामारीमुळे देशातील सात लाख लोकांना आपला जीव गमवावा लागला होता हे यथे नमुद करणे आवश्यक आहे .
तिसर्‍यांदा अध्यक्ष होण्याचा लुलाचा मार्ग त्यांच्या मागील दोन कार्यकाळापेक्षा सोपा नाही . मागील बोलसोनारो सरकारच्या कारकिर्दीत घेतलेले काही धोरणात्मक निर्णय दुरुस्त करून देशाला सर्वांगीण आणि न्याय्य विकासाच्या मार्गावर आणण्याचे आव्हानही यापुढे असेल. त्यांच्या शेवटच्या दोन राजवटीत 2003 ते 2011 त्यांनी स्वीकारलेल्या कार्यशैलीमुळे त्यांची लोकप्रियता वाढली. त्यावेळीही देशात विपरीत परिस्थिती होती. परंतु त्यांनी सामाजिक खर्चासह मिश्र आर्थिक दृष्टिकोनासह बाजारपेठेला अनुकूल धोरणे स्वीकारली. त्यामुळे सुमारे 25 दशलक्ष लोकांना दारिद्र्यरेषेतून बाहेर काढता आले. त्यामुळे देशाचा आर्थिक विकास सुनिश्चित झाला. देशाची सध्याची परिस्थिती आणि समस्यांना सामोरे जाण्यासाठी लुला यांना आता सर्व स्तरातील लोकांना सोबत घेऊन जावे लागणार आहे. त्यांना उदारमतवादी, कामगार वर्ग आणि आधीच्या राजवटीवर नाराज असलेल्या पुरोगामी लोकांचा पाठिंबा मिळाला आहे, हे त्यांनी विसरू नये. विरोधकांना एकत्र करण्यातही ते यशस्वी झाले. शपथ घेतल्यानंतर राष्ट्राला संबोधित करताना ते म्हणाले होते की, त्यांचे प्रशासन देशाची एकता आणि पुनर्बांधणीवर अधिक लक्ष केंद्रित करेल.
विकास परसराम मेश्राम
vikasmeshram04@gmail.com
